Anasayfa
NerdenKişiler arası ilişkilerin
olumlu
olması için gerekli koşullardan birisi de empatidir.
Empati , psikiyatri ve psikolojide adı sıklıkla geçen bir
kavramdır.Psikiyatri
ve psikolojinin çeşitli dallarında empati ile ilgili çeşitli
araştırmalar
yapılmış ve bir bilgi birikimi sağlanmıştır. Araştırma,
özellikle klinik ve sosyal psikoloji , gelişim , danışma, okul ve
iletişim
psikolojisi alanlarında yapılmıştır.
Empatinin tarihçesine baktığımızda bu kavramın
Almanca’daki
“einfühlung” ve Esli Yunanca’daki “empathera” terimlerinden geldiğini
görürüz.Einfühlung kavramını ilk kullananlardan birisi Alman
Psikologlardan
Thedor Lipps olmuştur. 1987 yılında Lipps,einfühlung’u şöyle
tanımlamıştır :
“Bir insanın kendisini karşısındaki bir
nesneye,
örneğin bir sanat eserine yansıtması,kendini onun içinde hissetmesi ve
bu yolla
o nesneyi kendi içine olarak (özümseyerek) anlaması sürecine einfühlung
adı
verilir.
(1). 1909 yılında, Titchener,
eninfühlung terimini
,Eski Yunanca’daki “empatheia” teriminden yararlanarak İngilizce’ye
“empathy”
olarak tercüme etmiştir. Yunanca’da “em” içine “patheia” ise algılama
anlamı
taşımaktadır. Böylece empati kavramı psikoloji ve psikiyatride yerini
almıştır.
(2).Günümüzde empati kavramını en iyi şekilde açıklayan
açıklayan Carl Rogers’dır. Rogers, kişiler arasında önemli yeri olan
empati
kavramı üzerinde çok araştırma yapmış ve bu kavramı farklı zamanlarda
farklı
şekillerde tanımlamış,1970 yılında ise empatiyi son
şekli ile
tanımlayarak diğer araştırmacıların da bu tanım üzerinde mutabık
kalmasını
sağlamıştır.Rogers’a göre : “empati, bir kişinin kendisini
karşısındaki kişinin yerine koyarak,o kişinin duygularını ve
düşüncelerini doğru
olarak anlaması,hissetmesi ve bu durumu ona iletmesi
sürecidir”.
(3). Carl
Rogers’ın yapmış olduğu bu tanımı , Üstün Dökmen üç öğeye ayırarak
açıklamıştır.Birinci öğe olarak ; empati kuracak kişi , kendisini
karşısındakinin yerine koymalı , olaylara onun bakış açısıyla
bakmalıdır.Karşımızdaki kişiyi anlamak için dünyaya onun penceresinden
bakmalı ,
olayları onun gibi algılayıp yaşamaya çalışmalıyız.Bunun için de
karşımızdaki
insanın rolüne geçmemiz gereklidir.Bunu yapmazsak empati kuramayız.
İkinci öğe
olarak ; empati kurmuş sayılmamız için, karşımızdaki kişinin duygularını
ve
düşüncelerini doğru olarak algılamamız gereklidir.Empati kurarken
karşımızdaki
kişinin düşünceleri , empatinin bilişsel nitelik yönünü oluşturur.
Böylece
empatinin iki bileşeni ortaya çıkmaktadır.Fakat Hoffman’a
(1978) göre
ise empatinin bilişsel , duyuşsal ve güdüsel (motivasyon) olmak üzere üç
bileşeni vardır.
(4). Bu nedenle
araştırmacılar
arasında görüş farklılıkları vardır.Empati tanımındaki üçüncü ve son öğe
ise,
empati kuran kişinin zihninde oluşan empatik anlayışın karşıdaki kişiye
iletilmesi davranışıdır.Karşımızdaki kişinin duygularını tam olarak
anlasak
bile, eğer anladığımızı ona ifade edemezsek empati kurma sürecini
tamamlamış
sayılmayız.Örneğin ; bir arkadaşımız derslerinin yoğunluğu nedeniyle
bunalmış ve
sıkıntı duymaktadır.Bu sıkıntısını gelip size anlatırsa ve sizde onun
duyduğu bu
sıkıntıyı anladığınız ve hissettiğiniz halde ona bunu “evet seni
anlıyorum,
derslerinin yoğunluğu seni bunaltmış ve bu nedenle sıkıntı duyuyorsun”
şeklinde
değil de tam zıt duygularla “boş ver aldırma” şeklinde yansıtırsak
empati kurmuş
olmayız.Ve hatta arkadaşımız bizim hakkımızda “en iyi arkadaşıma
sıkıntılarımı
anlattığım halde o bile beni anlamadı , artık beni hiç başkası anlamaz”
şeklinde
yanlış düşünce ve yargıya varabilir.
5.)Empati kurmak ,
karşımızdaki
kişinin söylediği duygu ve düşüncelerin aynısını ona tekrar etmek
değildir.Hommand ve arkadaşları (1977) buna “papağan gibi tepki vermek”
demiştir. Ve bunun olumsuz empati kurmak olduğunu belirtmiştir.
Empati kurarken ifade edilen
duygunun
şiddetine dikkat etmek ve karşımızdaki kişiye onu yansıtırken duygunun
şiddetine
uygun tepki vermek gerekir. Yine empati kurarken kişinin sadece sözel
tepkilerine değil, ses tonuna , konuşma temposuna , jest ve mimiklerine
hatta
duruşuna bile dikkat etmek gerekir.Empati kurarken nesnelliği
kaybetmemek ,
karşımızdaki kişinin korku , kaygı , neşe ve öfke gibi duygularıyla
bunalmamak
gerekir.Yani karşımızdaki kişiyle özdeşim kurmamalı ya da sempati
duymamalıyız.Sempati duymak, empatiyi kurmayı engeller. Günlük
kullanımda da bu
iki kavram birbiriyle karıştırılmaktadır.İkisinin arasında farklılık
vardır.Bir
insana sempati duymak demek , o insanın sahip olduğu duygu ve
düşüncelerin
aynısına sahip olmak demektir.Karşımızdaki kişiye sempati duyuyorsak ,
onunla
birlikte acı çekeriz ya da onunla birlikte seviniriz.Kısaca sempati ;
“Bir
başkası için olumlu duygular besleme anlamına gelir”.
6.)Empati kurmada
,karşımızdaki
kişiye yardım etme davranışı vardır.Kendisini sıkıntıda hisseden bir
kişi
arkadaşına sıkıntısını anlatırsa ve arkadaşı da o kişinin sıkıntısını
empatik
bir şekilde dinleyip onu geri yansıtırsa , o kişinin sıkıntısı biraz
hafiflemiş
olur ve böylece empati kurularak sıkıntılı olan kişiye yardım edilmiş
olunur.Empatik anlayış insanları birbirlerine yaklaştırma, iletişimi
kolaylaştırma özelliğine sahiptir.İnsanlar, kendileriyle empati
kurulduğunda
başkaları tarafından anlaşıldıklarını ve kendilerine önem verildiğini
hissederler.Bu da insanları rahatlatır.Empatik beceri ve eğilimleri
yüksek olan
kişilerin çevreleriyle olan iletişimi yüksek düzeydedir.Çevreleri
tarafından
sevilen kişilerdir.Çünkü çevrelerindeki kişilere empatik şekilde
davranarak
onlara yardım etmektedirler.Empatinin kişiler arası iletişimi
kolaylaştırıcı
özelliği bilindiği için empatik becerilerini arttırmak amacıyla çeşitli
meslek
mensuplarına empati eğitimi verilmektedir.Örneğin ; hekim ve hekim
adaylarına ,
hemşirelere , ticaretle uğraşanlara, satış elamanlarına , öğretmenlere ,
sosyal
çalışmacılara, psikiyatrislere , psikologlara, danışmanlara empati kurma
becerilerini arttırmak amacıyla eğitim verilmektedir.
(7)
Yapılan bazı
araştırmalar göstermektedir ki ; kişilerin uğraştıkları ya da ilgi
duydukları
alanlar empatik becerilerini geliştirmektedir.Örneğin, müzik ile uğraşan
veya
evinde evcil hayvanı olan kişilerin empatik anlayış ve becerileri
gelişir.Başka
bir araştırmaya göre empatik bir şekilde davranan ailelerin çocukları
büyüdüklerinde , onlar da anne-babaları gibi empatik anlayışa sahip
olmaktadırlar.Yapılan başka bir araştırmada ; kaygı, depresyon ,
çocukları ihmal
etme ve saldırganlık ile empati kurma arasında olumsuz ve zıt bir ilişki
olduğu
belirlenmiştir.Chlogon ve arkadaşlarının yapmış olduğu bir çalışmada
(1985) suç
işlemiş kişilerin empatik ilgi ve becerilerinin , suç işlememiş olanlara
göre
daha düşük olduğu belirtilmiştir.Yapılan başka bir araştırmada da ;
diğer
insanlara kişisel duygu ve düşüncelerini iyi ifade edebilen , topluma
uyumlu ve
sosyal duyarlılığı yüksek olan kişiler, aynı zamanda empati kurma
becerilerine
de sahiptirler.
Empati,
sadece insanlar arasındaki iletişimi kolaylaştırmak için
kullanılmaz.İnsanların,
üzerinde yaşadığı tabiat içinde empati kurması gerekirlidir.Geçmişten
günümüze
kadar tarihi süreç içinde yoğrularak gelen kültür ve sanat eserlerimiz
de bu
tabiat içersinde yerini almıştır.Ve bunların gelecek nesillere de
ulaştırılması
gereklidir. Eğer gelecek nesillere ulaştıramıyorsak suç bizimdir. Eski
eserlere
baktığımızda insanların doğayla empati kurduğunu görebiliriz. Yapılarda
kuşların
barınmaları için yuvalar yapmışlardır. Ve hatta bazı eserlerde tabiat
sevgisini
o şekilde işlemişler ki ; doğadaki suyu caminin içine kadar getirerek
havuz
yapmışlar ve içeride bir ferahlık olmasını sağlamışlardır. Bugünkü
yapılan
eserlere baktığımızda bunlardan mahrum bırakıldığını görmekteyiz.
Empatinin
kurulmadığı yerler sadece yapılar değildir. Yanlış avlanmalar , tarla
açmak için
yakılan ormanlar , düzensiz kentleşme ve fabrikaların yanlış yerlere
önlem
alınmadan kurulması tabiattaki dengeyi bozmaktadır. Tabiatla empati
kuran bir
kişi bu şekilde yanlış sonuçlar doğuracak işlerden kaçınır. Örneğin ;
tarla
açmak için ya da yerleşim yapmak için yakılan ve kesilen ormanı ve
burada
yaşayan canlıları düşünür , onları göz önüne getirerek bir an kendini
onların
yerine koyar. İşte bu şekilde empati kurarak davranan insanlar tabiatın
dengesini değiştirerek diğer canlılara zarar vermez.
Bilindiği gibi insanların sevdikleri için
yapamayacağı şey
yoktur. Ama bunu yaparken de tabiata ve insanlara zarar vermeden
yapılmalıdır.
Örneğin ; sevdiğiyle gezerken
orada
gördüğü güzel bir çiçeği sevgilisi için koparmasına gerek yoktur.
Sevdiği kişiye
o çiçekleri koparmadan da hediye edebilir. Ve bu da hediyenin en
güzelidir. Çünkü hiçbir şeye zarar verilmemiş , tabiat kendi doğal
güzelliğiyle
bırakılmıştır. Ve bu güzel çiçekleri başkalarının da görmeye hakkı
olduğu
düşünülmüştür.
Empatinin
kişiler arası iletişimi kolaylaştırdığı ve insanlar arasındaki
saygınlığı
arttırdığını bilen birisi , tabiatın da insanlar için gerekli olduğunu
düşünerek
onunla da empati kurmaya
çalışacaktır
olumlu
olması için gerekli koşullardan birisi de empatidir.
Empati , psikiyatri ve psikolojide adı sıklıkla geçen bir
kavramdır.Psikiyatri
ve psikolojinin çeşitli dallarında empati ile ilgili çeşitli
araştırmalar
yapılmış ve bir bilgi birikimi sağlanmıştır. Araştırma,
özellikle klinik ve sosyal psikoloji , gelişim , danışma, okul ve
iletişim
psikolojisi alanlarında yapılmıştır.
Empatinin tarihçesine baktığımızda bu kavramın
Almanca’daki
“einfühlung” ve Esli Yunanca’daki “empathera” terimlerinden geldiğini
görürüz.Einfühlung kavramını ilk kullananlardan birisi Alman
Psikologlardan
Thedor Lipps olmuştur. 1987 yılında Lipps,einfühlung’u şöyle
tanımlamıştır :
“Bir insanın kendisini karşısındaki bir
nesneye,
örneğin bir sanat eserine yansıtması,kendini onun içinde hissetmesi ve
bu yolla
o nesneyi kendi içine olarak (özümseyerek) anlaması sürecine einfühlung
adı
verilir.
(1). 1909 yılında, Titchener,
eninfühlung terimini
,Eski Yunanca’daki “empatheia” teriminden yararlanarak İngilizce’ye
“empathy”
olarak tercüme etmiştir. Yunanca’da “em” içine “patheia” ise algılama
anlamı
taşımaktadır. Böylece empati kavramı psikoloji ve psikiyatride yerini
almıştır.
(2).Günümüzde empati kavramını en iyi şekilde açıklayan
açıklayan Carl Rogers’dır. Rogers, kişiler arasında önemli yeri olan
empati
kavramı üzerinde çok araştırma yapmış ve bu kavramı farklı zamanlarda
farklı
şekillerde tanımlamış,1970 yılında ise empatiyi son
şekli ile
tanımlayarak diğer araştırmacıların da bu tanım üzerinde mutabık
kalmasını
sağlamıştır.Rogers’a göre : “empati, bir kişinin kendisini
karşısındaki kişinin yerine koyarak,o kişinin duygularını ve
düşüncelerini doğru
olarak anlaması,hissetmesi ve bu durumu ona iletmesi
sürecidir”.
(3). Carl
Rogers’ın yapmış olduğu bu tanımı , Üstün Dökmen üç öğeye ayırarak
açıklamıştır.Birinci öğe olarak ; empati kuracak kişi , kendisini
karşısındakinin yerine koymalı , olaylara onun bakış açısıyla
bakmalıdır.Karşımızdaki kişiyi anlamak için dünyaya onun penceresinden
bakmalı ,
olayları onun gibi algılayıp yaşamaya çalışmalıyız.Bunun için de
karşımızdaki
insanın rolüne geçmemiz gereklidir.Bunu yapmazsak empati kuramayız.
İkinci öğe
olarak ; empati kurmuş sayılmamız için, karşımızdaki kişinin duygularını
ve
düşüncelerini doğru olarak algılamamız gereklidir.Empati kurarken
karşımızdaki
kişinin düşünceleri , empatinin bilişsel nitelik yönünü oluşturur.
Böylece
empatinin iki bileşeni ortaya çıkmaktadır.Fakat Hoffman’a
(1978) göre
ise empatinin bilişsel , duyuşsal ve güdüsel (motivasyon) olmak üzere üç
bileşeni vardır.
(4). Bu nedenle
araştırmacılar
arasında görüş farklılıkları vardır.Empati tanımındaki üçüncü ve son öğe
ise,
empati kuran kişinin zihninde oluşan empatik anlayışın karşıdaki kişiye
iletilmesi davranışıdır.Karşımızdaki kişinin duygularını tam olarak
anlasak
bile, eğer anladığımızı ona ifade edemezsek empati kurma sürecini
tamamlamış
sayılmayız.Örneğin ; bir arkadaşımız derslerinin yoğunluğu nedeniyle
bunalmış ve
sıkıntı duymaktadır.Bu sıkıntısını gelip size anlatırsa ve sizde onun
duyduğu bu
sıkıntıyı anladığınız ve hissettiğiniz halde ona bunu “evet seni
anlıyorum,
derslerinin yoğunluğu seni bunaltmış ve bu nedenle sıkıntı duyuyorsun”
şeklinde
değil de tam zıt duygularla “boş ver aldırma” şeklinde yansıtırsak
empati kurmuş
olmayız.Ve hatta arkadaşımız bizim hakkımızda “en iyi arkadaşıma
sıkıntılarımı
anlattığım halde o bile beni anlamadı , artık beni hiç başkası anlamaz”
şeklinde
yanlış düşünce ve yargıya varabilir.
5.)Empati kurmak ,
karşımızdaki
kişinin söylediği duygu ve düşüncelerin aynısını ona tekrar etmek
değildir.Hommand ve arkadaşları (1977) buna “papağan gibi tepki vermek”
demiştir. Ve bunun olumsuz empati kurmak olduğunu belirtmiştir.
Empati kurarken ifade edilen
duygunun
şiddetine dikkat etmek ve karşımızdaki kişiye onu yansıtırken duygunun
şiddetine
uygun tepki vermek gerekir. Yine empati kurarken kişinin sadece sözel
tepkilerine değil, ses tonuna , konuşma temposuna , jest ve mimiklerine
hatta
duruşuna bile dikkat etmek gerekir.Empati kurarken nesnelliği
kaybetmemek ,
karşımızdaki kişinin korku , kaygı , neşe ve öfke gibi duygularıyla
bunalmamak
gerekir.Yani karşımızdaki kişiyle özdeşim kurmamalı ya da sempati
duymamalıyız.Sempati duymak, empatiyi kurmayı engeller. Günlük
kullanımda da bu
iki kavram birbiriyle karıştırılmaktadır.İkisinin arasında farklılık
vardır.Bir
insana sempati duymak demek , o insanın sahip olduğu duygu ve
düşüncelerin
aynısına sahip olmak demektir.Karşımızdaki kişiye sempati duyuyorsak ,
onunla
birlikte acı çekeriz ya da onunla birlikte seviniriz.Kısaca sempati ;
“Bir
başkası için olumlu duygular besleme anlamına gelir”.
6.)Empati kurmada
,karşımızdaki
kişiye yardım etme davranışı vardır.Kendisini sıkıntıda hisseden bir
kişi
arkadaşına sıkıntısını anlatırsa ve arkadaşı da o kişinin sıkıntısını
empatik
bir şekilde dinleyip onu geri yansıtırsa , o kişinin sıkıntısı biraz
hafiflemiş
olur ve böylece empati kurularak sıkıntılı olan kişiye yardım edilmiş
olunur.Empatik anlayış insanları birbirlerine yaklaştırma, iletişimi
kolaylaştırma özelliğine sahiptir.İnsanlar, kendileriyle empati
kurulduğunda
başkaları tarafından anlaşıldıklarını ve kendilerine önem verildiğini
hissederler.Bu da insanları rahatlatır.Empatik beceri ve eğilimleri
yüksek olan
kişilerin çevreleriyle olan iletişimi yüksek düzeydedir.Çevreleri
tarafından
sevilen kişilerdir.Çünkü çevrelerindeki kişilere empatik şekilde
davranarak
onlara yardım etmektedirler.Empatinin kişiler arası iletişimi
kolaylaştırıcı
özelliği bilindiği için empatik becerilerini arttırmak amacıyla çeşitli
meslek
mensuplarına empati eğitimi verilmektedir.Örneğin ; hekim ve hekim
adaylarına ,
hemşirelere , ticaretle uğraşanlara, satış elamanlarına , öğretmenlere ,
sosyal
çalışmacılara, psikiyatrislere , psikologlara, danışmanlara empati kurma
becerilerini arttırmak amacıyla eğitim verilmektedir.
(7)
Yapılan bazı
araştırmalar göstermektedir ki ; kişilerin uğraştıkları ya da ilgi
duydukları
alanlar empatik becerilerini geliştirmektedir.Örneğin, müzik ile uğraşan
veya
evinde evcil hayvanı olan kişilerin empatik anlayış ve becerileri
gelişir.Başka
bir araştırmaya göre empatik bir şekilde davranan ailelerin çocukları
büyüdüklerinde , onlar da anne-babaları gibi empatik anlayışa sahip
olmaktadırlar.Yapılan başka bir araştırmada ; kaygı, depresyon ,
çocukları ihmal
etme ve saldırganlık ile empati kurma arasında olumsuz ve zıt bir ilişki
olduğu
belirlenmiştir.Chlogon ve arkadaşlarının yapmış olduğu bir çalışmada
(1985) suç
işlemiş kişilerin empatik ilgi ve becerilerinin , suç işlememiş olanlara
göre
daha düşük olduğu belirtilmiştir.Yapılan başka bir araştırmada da ;
diğer
insanlara kişisel duygu ve düşüncelerini iyi ifade edebilen , topluma
uyumlu ve
sosyal duyarlılığı yüksek olan kişiler, aynı zamanda empati kurma
becerilerine
de sahiptirler.
Empati,
sadece insanlar arasındaki iletişimi kolaylaştırmak için
kullanılmaz.İnsanların,
üzerinde yaşadığı tabiat içinde empati kurması gerekirlidir.Geçmişten
günümüze
kadar tarihi süreç içinde yoğrularak gelen kültür ve sanat eserlerimiz
de bu
tabiat içersinde yerini almıştır.Ve bunların gelecek nesillere de
ulaştırılması
gereklidir. Eğer gelecek nesillere ulaştıramıyorsak suç bizimdir. Eski
eserlere
baktığımızda insanların doğayla empati kurduğunu görebiliriz. Yapılarda
kuşların
barınmaları için yuvalar yapmışlardır. Ve hatta bazı eserlerde tabiat
sevgisini
o şekilde işlemişler ki ; doğadaki suyu caminin içine kadar getirerek
havuz
yapmışlar ve içeride bir ferahlık olmasını sağlamışlardır. Bugünkü
yapılan
eserlere baktığımızda bunlardan mahrum bırakıldığını görmekteyiz.
Empatinin
kurulmadığı yerler sadece yapılar değildir. Yanlış avlanmalar , tarla
açmak için
yakılan ormanlar , düzensiz kentleşme ve fabrikaların yanlış yerlere
önlem
alınmadan kurulması tabiattaki dengeyi bozmaktadır. Tabiatla empati
kuran bir
kişi bu şekilde yanlış sonuçlar doğuracak işlerden kaçınır. Örneğin ;
tarla
açmak için ya da yerleşim yapmak için yakılan ve kesilen ormanı ve
burada
yaşayan canlıları düşünür , onları göz önüne getirerek bir an kendini
onların
yerine koyar. İşte bu şekilde empati kurarak davranan insanlar tabiatın
dengesini değiştirerek diğer canlılara zarar vermez.
Bilindiği gibi insanların sevdikleri için
yapamayacağı şey
yoktur. Ama bunu yaparken de tabiata ve insanlara zarar vermeden
yapılmalıdır.
Örneğin ; sevdiğiyle gezerken
orada
gördüğü güzel bir çiçeği sevgilisi için koparmasına gerek yoktur.
Sevdiği kişiye
o çiçekleri koparmadan da hediye edebilir. Ve bu da hediyenin en
güzelidir. Çünkü hiçbir şeye zarar verilmemiş , tabiat kendi doğal
güzelliğiyle
bırakılmıştır. Ve bu güzel çiçekleri başkalarının da görmeye hakkı
olduğu
düşünülmüştür.
Empatinin
kişiler arası iletişimi kolaylaştırdığı ve insanlar arasındaki
saygınlığı
arttırdığını bilen birisi , tabiatın da insanlar için gerekli olduğunu
düşünerek
onunla da empati kurmaya
çalışacaktır
